07.09.2021
Yazı: Cem Kayıran
Caz geleneklerinin farklı kültürlerin müzikleriyle harmanlandığı örnekler, 1950’lere kadar uzanan geniş bir tarihe sahip. Ses paletine eklemlenen yöresel enstrümanlar, caz düzenlemeleriyle yeniden hayat bulan geleneksel ezgiler, birbirinden uzak coğrafyaları işitsel düzlemde birbirine katan cesur kesişmelerle bu yaklaşım başlı başına bir janra evrildi yıllar içinde. İsmi etnik caz oldu ama kapsama alanı uçsuz bucaksız. Her zaman taze kalabilmesi de bundan kaynaklı olsa gerek.
Birçok kaynakta temellerinin John Coltrane tarafından atıldığı söylenen bu okyanustan, caz tınılarını Asya’dan Afrika’ya etkileşimlerle buluşturan 5 albüm tavsiyemiz var. Daha derine dalmak isteyenler için de bir Spotify listemiz.
Wadada Leo Smith & N’da Kulture – Golden Hearts Remembrance (1997)
(Chap Chap)
Avangart caz ve özgür doğaçlama alanlarındaki üretimleriyle tanınan trompetçi ve besteci Wadada Leo Smith’in diskografisinde etnik cazın serüvenini çeşitlendirmiş birçok kayıt var. 1997’de N’Da Kulture altılısıyla kaydettiği Golden Hearts Remembrance’da da ilhamını dünya haritasının doğusundan alıyor. Japon plak şirketi Chap Chap’ten yayımlanan albümdeki her şarkı birbirine öyle doğal şekillerde bağlanıyor ki Golden Hearts Remembrance baştan sona bünyeyi saran bir etkiye sahip. Wadada Leo Smith’in eşi Harumi Makino Smith’in şiirleri de albümün tematik kurgusunu derinleştiriyor.
Anouar Brahem – Thimar (1998)
(ECM)
Tunuslu udi Anouar Brahem ve kontrbas tellerine kimsenin dokunmadığı gibi dokunan Dave Holland’ın âdeta aralarında sohbet eden, yer yer dansa kalkan sarmal yürüyüşleri üstüne John Surman’ın soprano saksafonundan fezaya süzülen nefesler, içinizde çok derinlerde bir yerlerde yankılanacak bir bütün sunuyor Thimar’da. Etnik caz denince adını anmadan geçmemek gereken albümlerden biri. 1980’lerden bu yana caz ve Arap kökenli müzikal gelenekler arasında geçişken bir alan inşa eden Brahem, bu çalışmalarıyla birçokları tarafından “mucit” olarak tanımlanıyor. Thimar da bu mucidin başyapıtlarından biri şüphesiz ki.
Aziza Mustafa Zadeh – Dance of Fire (1995)
(Columbia)
Azerbaycanlı piyanist Aziza Mustafa Zadeh’in üçüncü stüdyo albümü, 1995’in ilk iki ayında New York’ta kaydedilmiş. Be-bop etkileşimli caz düzenlemelerini geleneksel Azerbaycan müziği muğamla buluşturan 11 şarkının hepsi Zadeh’in besteleri. Birlikte çaldığı kadro ise tam anlamıyla yıldızlar geçidi: Al Di Meola, Bill Evans, Stanley Clarke, Kai E. Karpeh De Camargo ve Omar Hakim. “Carnival” parçasında mikrofon başında da devleştiğine tanık olduğumuz Zadeh, o dönem BBC’den “Bu konuda söylenebilecek yeni bir şey kalmadığını düşünürken; burada caz vokaline dair yeni bir eğilim var.” sözleriyle övgü toplamıştı.
Kora Jazz Trio – Part I (2003)
(Celluloid)
Gine ve Senegalli müzisyenler Djeli Moussa Diawara, Abdoulaye Diabaté ve Moussa Sissokho’dan oluşan Kora Jazz Trio, kesilmiş su kabağının üstüne çekilen tellerle oluşturulan Batı Afrika çalgısı korayı müziğinin temeline yerleştirmiş bir grup. Bir trio olarak 2003-2008 aralığında yayımladıkları albüm üçlemesiyle dönemin uluslararası caz festivallerinde de sıklıkla sahne alan Kora Jazz Trio, Afrika’ya özgü ritmik kurgularla mandinga geleneğini modern cazın özgürleştirici kollarında yoğuruyor. Ekibin birlikte yaptığı ilk stüdyo kaydı olan Part I; “Goree”de piyanoyla baş başa bırakırken, “Matamani”de koranın tellerini narin dokunuşlarla titretiyor, bir caz kulübünde gecenin son şarkısı gibi tınlayan “Nina”yla görkemli bir final yapıyor.
Dhafer Youssef - Divine Shadows (2006)
(Jazzland Recordings)
Caz dünyasında fusion dendiğinde ismi akla gelecek ilk müzisyenlerden biri belki de Dhafer Youssef. Kariyeri boyunca udundan yayılan melodileri farklı estetik ve yaklaşımlarla kesiştirmeyi alışkanlık edinen Youssef’in Oslo’daki yıllarında kaydettiği ikinci albüm olan Divine Shadows, geniş müzikal algısının en belirgin örneklerinden biri. Kendisine gitarda Eivind Aarset, piyanoda Bugge Wesseltoft, davulda Rune Arnesen ve trompette Arve Henriksen’in eşlik ettiği albüm, düşük tempo groove’lar üzerine serpiştirilmiş Arap müziği tınılarını, ferah Norveç cazıyla buluşturuyor.
Spotify playlistini dinlemek için tıklayınız: