21.03.2019
Yazı: Tuba Altuntaş
Tim Burton, Hayao Miyazaki, Wes Anderson, Walt Disney ve Ralph Eggleston... Beşi de dünyanın dört bir yanında sinema salonlarından, envai çeşit promosyon malzemesine nüfus etmiş gişe rekortmeni animasyon ve stop-motion filmlere imza attılar. Bu beş ustanın gözden kaçmış olabilecek kısa animasyon filmlerini ise sizler için derledik.
WALT DISNEY / Toot, Whistle, Plunk and Boom (1953)
Şüphesiz arkasında sınır tanımayan bir endüstri ve 48 kez aday olup 22 kez kazandığı Oscar ödülüyle aşılması zor bir rekor bırakan Disney animasyonun babası olarak yad edilir. Yarattığı efsaneleşen karakterler ve hasılat rekorları kıran uzun metraj animasyon filmlerin yanında ise çoğu sefer akademi tarafından ödüllendirilmiş kısa animasyonları da bulunmakta. Bunlardan biri de çocuklara enstrümanları ve tarihsel akışını öğretmek için eğitici amaçla yapılmış ancak renk, hikaye ve müzikal başarısıyla 1953 yılında en iyi kısa animasyon Oscarı kazanmış Toot, Whistle, Plunk and Boom. Bir baykuş öğretmenin öğrencilerine Batı müzik aletlerinin kökenleri üzerinde verdiği dersi konu alan bu 10 dakikalık filmde ıslık, düdük gibi doğal oluşan seslerin pirinç, tahta, teller ve vurmalı çalgılar şeklinde dört temel Batı tipi müzik aletinin gelişmesine nasıl yol açtığını göz alıcı renkler ve baş döndüren bir tempoda anlatıyor.
HAYAO MİYAZAKİ / Mei to Koneka basu (2002)
Dokunsanız ağlayacak kırılganlıktaki geleneksel ve masalsı dünyasını sınır tanımayan bir hayal gücüyle birleştirerek yarattığı filmleriyle gönlümüze taht kuran Miyazaki’ye Uzakdoğu’nun Walt Disney’i de deniliyor. Geçtiğimiz yıllarda emekli olacak mı olmayacak mı tartışmalarına noktayı koyarak film üretmeye devam edeceğini açıklayan Miyazaki, hemen arkasından Boro the Caterpillar (2018) kısa animasyonunu tamamlayarak vizyona soktu. Önümüzdeki günlerde uzun metraj filminin de habercisi niteliğinde olan bu kısadan hareketle sizlere Miyazaki’nin 2002’de yaptığı Mei to Koneko Basu adlı kısa animasyon filmini hatırlatmak istedik. My Neighbor Totoro (1988) filminden sonra, annesinin hastalığı yüzünden büyük üzüntü duyan ve öfkesini nereye yansıtacağını bilemeyen ve hep gözünde akmayı bekleyen gözyaşıyla gezen biraz şapşal biraz da sevimli küçük kız kardeş Mei’nin ve Kittenbus’ın (My Neighbor Totoro’daki Catbus’ın kardeşi) heyecan dolu yolculuklarını konu alan bu film, otobüs ve trenler dahil birçok diğer catbus benzeri araçla ormana uçtukları maceralarını anlatıyor. Aldığı sayısız ödülle başarısı dünya çapında tescillenen, uzun yıllar geçmesine rağmen pek çok ülkede halen gösterimde olan Heidi ve Anne of Green Gables gibi klasikleşen animasyon serilerine imza atan efsane isim Miyazaki, uzun metraj filmlerinde hüzünlü hikayeleriyle yıldızlaşan yan karakterlere özel hazırladığı kısa filmleriyle izleyicisinin tekrar tekrar gönlünü almasını çok iyi biliyor.
TIM BURTON / Vincent (1982)
13 yaşında ilk kısa filmini çeken ve eğitim hayatından hemen sonra Disney’de animatör çırağı olarak kariyerine başlayan Burton, gotik temalarla süslediği korku türünün etkisindeki ilk dönem kısalarının ardından 1982’de yazıp stop motion tekniğiyle hayata geçirdiği filmi Vincent, kariyerinin dönüm noktalarından biri oldu. Edger Allen Poe’nun ürpertici hikayelerinin etkisi altındaki bu film, Burton’ın küçük yaşlardan itibaren izlemeye doyamadığı ve neredeyse takıntı haline getirdiği düşük bütçeli korku filmlerin oyuncusu Vincent Price’tan esinlenen bir kısa animasyon olarak karşımıza çıkıyor. Bize Tim Burton’ın geleceği hakkında adeta bir önizleme sunan bu kısa stop-motion animasyon filmi, olay örgüsü bakımından da klasik Tim Burton gotik temasının etkisini taşıyor. Yönetmenin sonraki çalışmaları içinde yer alacak Nightmare Before Christmas ve Corpse Bride için de bir referans niteliğindeki bu film Vincent Price’ın sesinden şiirsel anlatımı ve siyah-beyaz oluşuyla da etkili bir bütünlüğe sahip. Frankenweenie, Edward Scissorhand, Mars Attacks, Sleepy Hollow, Big Fish, Charlie and the Chocolate Factory ve Corpse Bride filmlerinde gördüğümüz ürkek, çocuksu ve garip diyebileceğimiz tavırları Vincent’ta da gördüğümüz bu erken dönem filmindeki karakter görünüş itibariyle de Tim Burton’a fazlasıyla benziyor. Kendi karakteristik dünyasını, sinema ve edebiyat alanında ilgi duyduğu eserleri ziyadesiyle kendi sinemasına yansıtan Burton’la benzerlik gösteren Vincent, lanetlendiğini, bir daha asla evinden çıkamayacağını ve sonunun geldiğini hisseden, her defasında odaya giren annesinin sesiyle gerçek hayata dönen bir karakter.
WES ANDERSON / Moonrise Kingdom: Animated Book Short (2012)
Bir görüşte tanıyacak kadar kendine has görsel bir dil geliştiren Anderson genellikle live-action filmleriyle bilinse de stop-motion tekniğiyle çektiği Fantastic Mr. Fox ve son filmi Isle of Dogs ile animasyon filmlere parlak örnekler sunmuş bir yönetmen. Bağımsız filmlerden gişe rekortmeni geniş kitle filmlerine uzanan kariyerine çok sayıda kısa film de sıkıştıran yönetmenin bir de kısa animasyonu bulunmakta. Filmlerine eşlikçi kısa filmler yapma alışkanlığına sahip yönetmen Wes Anderson, 2012’de yaptığı Moonrise Kingdom’dan hemen sonra hazırladığı Moonrise Kingdom: Animated Book Short filminde anlatıcı olarak oyuncu Bob Balaban yer alıyor. Uzun metrajdaki ana karakterlerden Suzy'nin sahip olduğu kütüphane kitaplarından oluşan altı hikaye için hazırlanmış altı kısa animasyondan oluşan film, “Okumaktan hoşlanmıyorsanız, bunu kapatmanız gerekir” gibi bir uyarıyla başlıyor. Altı farklı kitap için altı farklı animasyon stiliyle sadece altı haftada tamamlanan film, Anderson’un simetrik, detaycı, nostaljik, her karesi incelikle dolu ve 1960'lar sonu sanatsal hareketlerinden ilham alan çocuksu çizimlere sahip.
RALPH EGGLESTON / For The Birds (2000)
Belki yukarıdaki dört büyük isim gibi bir anda tanıyamayacağınız ancak kariyerine sığdırdığı en bilinen animasyon filmleriyle inanılmaz bir başarı grafiği yakalamış Ralph Eggleston, Pixar Animation Studios'ta animatör, sanat yönetmeni, storyboard sanatçısı ve yapım tasarımcısı olarak hatırı sayılır projede yer aldı. Monsters, Inc., Inside Out, Toy Story, WALL-E gibi filmlerin yaratım sürecinde bulunan, Garfield, Simpsons gibi fenomen serilere hayat veren Eggleston, kendi yazıp yönettiği ilk ve tek kısa filmi For the Birds ile 2001’de En İyi Kısa Animasyon Oscar’ını kucakladı. Pixar Animation Studios tarafından hazırlanan parlak renkleri ve kuşların tüylerinin detaylı hareket ve çizimleriyle dikkat çeken film, süregelen toplum halini kuşlar üzerinden komik bir şekilde yansıtıyor. Birlikte yaşamak, kurallara uymak, üstün ve yöneten olmak, ilgi çekmek gibi sosyal olaylar, bir telefon teline konan kuşların varlık mücadelesi üzerinden incelikle işlenmiş bu filmde ayrıca gerçek hayatta ötekileştirilen karakterlere de bir gönderme yapılıyor.