03.07.2019
Yazı: Cem Kayıran
Kolaj: Sadi Güran
1969 yılında kurulan plak şirketi ECM, 50 yıllık serüveninde caz müziği her zaman zihin açıcı şekilde işledi. İlham verici etiketin farklı dönemlerini incelediğimiz yazı dizisinde sırada 1980’ler var.
1970’ler birçok müzik otoritesine göre ECM’in altın çağı olsa da 1980’ler, etiketin karakterinin benimsendiği ve yayınlardaki ses paletinin genişlemeye devam ettiği bir dönem olarak öne çıkıyor. 1984 yılında hayata geçirilen ECM New Series, etiketi bir caz label’ı olarak tanımlamanın yetersiz olacağını kanıtlayan projelerden biri. ECM’in batı klasik müziğine eğildiği projesi olan ECM New Series, hem döneminin önemli bestecilerini hem de geçmişten klasik bestecilerin işlerini albümleştiriyor. Ayrıca Jean Luc Godard filmlerinin müzikleri de bu seri kapsamında yayınlandı.
Bu dönemde ECM ile ismi en çok anılan müzisyenlerden biri Arvo Pärt. Manfred Eichner’le güçlü bir müzikal bağ kuran Estonyalı besteci, ECM New Series’in de başlamasında önemli rol oynuyor. 1980’lerde Pat Metheny, Jan Garbarek, Keith Jarrett gibi ECM’in gedikli isimlerinin albümlerini yayınlayan ECM ailesine, Meredith Monk, Thomas Demenge, Bill Frisell ve Gidon Kremer gibi besteciler de katıldı.
İşte ECM yolculuğunun ikinci on yılından 10 albüm önerimiz:
Pat Metheny & Lyle Mays – As Falls Wichita, So Falls Wichita Falls
(1981)
1976’da katıldığı ECM ailesinde on yıla yakın bir süre albümler yayınlayan Pat Metheny ve grubunun da uzun süreli üyelerinden biri olan 11 Grammy ödüllü piyanist Lyle Mays’in ortak albümü. Pat Metheny’nin bas çaldığı nadir albümlerden biri olan As Falls Wichita, So Falls Wichita Falls, ismini Bill Evans’ın öldüğü tarihten alan “September Fifteenth” şarkısıyla efsanevi müzisyene de saygı duruşunda bulunuyor.
Meredith Monk – Dolmen Music
(1981)
İlk olarak ECM etiketiyle yayınlanan ve daha sonra başlayan ECM New Series kapsamına taşınan Dolmen Music, Meredith Monk’un prestijli etiketle yayınladığı 11 albümün ilki. Meredith Monk’un benzersiz vokal yetisi etrafında farklı ve yoğun duygulanımlar arasında gezinen albümün prodüksiyonunu Manfred Eicher ve Collin Walcott paylaşıyor.
Don Cherry – El Corazón
(1982)
Codona ve Old and New Dreams gibi projeleriyle daha önce ECM’den albümler yayınlayan Don Cherry’nin, bu etiketle kendi ismiyle yayınladığı ilk albümü. Bir trompet-davul düet albümü olan El Corazón, Cherry ve Ed Backwell’in eşine az rastlanır uyumunu merkezine alıyor ve karşılıklı bir diyalog kuruyor.
The Art Ensemble of Chicago – Urban Bushmen
(1982)
Dönemin en büyük caz performans grubu olarak gösterilen The Art Ensemble of Chicago’nun bu ünvanı almasında ECM etiketiyle yayınlanmış üç albümünün büyük rolü var. Bu albümlerden Urban Bushmen, grubun 1980 yılında Münih’te verdiği bir konserin kaydı. Albüm, serbest cazın öncü ekibi The Art Ensemble of Chicago’nun sahnede yarattığı ses dünyasının ne denli uçsuz bucaksız olduğunu belgeliyor.
Paul Motian Band – Psalm
(1982)
Paul Motian’ın ECM etiketiyle yayınlanan beşinci albümü olan Psalm, özellikle maceraperest dinleyicilere hitap ediyor. Davulcu ve besteci Motian’ın, kariyerinin geri kalanında önemli bir rol üstlenecek Bill Frisell’ın gitarıyla yer aldığı ilk albümü de olan Psalm, şarkı akışlarında beklenmedik kırılmalar, uzun ve karmaşık cümleler ve albümün büyük kısmında hâkimiyeti hissedilen yüksek enerjiyle dinleyiciyi şaşırtmayı başarıyor.
Bill Frisell – In Line
(1983)
1980’lerle birlikte caz dünyasının en özel gitaristlerinden biri olarak anılmaya başlanan Bill Frisell’ın kariyerinin ilk solo albümü. 1983 çıkışlı albümde beş şarkıda Frisell’a basçı Arild Andersen eşlik ediyor. Dokuz şarkılık In Line, baştan sona pürüzsüz bir akışta ilerlerken Frisell’ın çalışındaki leziz nüanslar ön plana çıkıyor. Dingin ve sarmal yapılarıyla meditatif bir dinleyiş sunan In Line, ilham verici bir kariyerin başlangıcı olması itibariyle özel bir öneme sahip.
Jan Garbarek Group – It’s OK to Listen to the Gray Voice
(1984)
Norveçli saksofoncu Jan Garbarek’in David Torn, Eberhard Weber ve Michael Di Pasqua’dan oluşan grubuyla kaydettiği It’s OK to Listen to the Gray Voice, hem zarif ve narin melodiler hem de agresif ve gerilimli tınıları harmanlıyor. Albümdeki şarkı isimleri, İsveçli psikolog ve şair Tomas Tranströmer’den alıntılar sunuyor.
Arvo Pärt – Tabula Rasa
(1984)
Manfred Eicher’le yaptığı iş birliğiyle ECM’in geniş kataloğunun en özel patikalarından birinin doğmasına öncü olan Estonyalı besteci Arvo Pärt’ın aslında 1977 yılında yazdığı Tabula Rasa kompozisyonu, 1984 yılında ECM New Series’in başlangıcı olmuştu. Tabula Rasa, müzik tarihinde minimalist bir keşiş olarak anılan Arvo Pärt’ın Orta Çağ ve Rönesans müziği üzerine yaptığı incelemelerle geliştirdiği Tintinnabuli stiliyle yazdığı ilk eseri. Bu stilin çıkışını da şöyle anlatıyor besteci: “Ne yazık ki kafalarımız tıpkı küçük makineler gibi sağlam şekilde oturup oldukça kör ve dar kalabiliyor. Kendimi bunlardan kurtarmak istedim.”
Gary Burton Quintet – Whiz Kidz
(1987)
14 yıl boyunca ECM bünyesinde üretimlerine devam eden Gary Burton’ın bu etiketle yayınladığı son albüm, caz sahnesine iki genç yeteneği armağan ediyor: 18 yaşındaki tenor saksofoncu Tommy Smith ve 25 yaşındaki Japon piyanist Makoto Ozone. Burton’ın Chick Corea vasıtasıyla tanıştığı iki müzisyen, düşsel sekanslarla dolu albümün ismi Whiz Kidz (Çok yetenekli çocuklar) için de ilham olmuş.
Steve Tibbetts – Big Map Idea
(1989)
Tabla ritimlerinin başrolü üstlendiği bir Led Zeppelin yorumuyla açılan Big Map Idea, usta gitarist Steve Tibbetts’in zengin ilham havuzundan geniş bir ses yelpazesini bir araya getiriyor. Akustik gitar, gitar synthesizer, kalimba, çello, dobro ve melez enstrüman pianolin, albümde duyabileceğiniz enstrümanlardan bazıları. Müzisyenin Nepal ziyaretinden ses kayıtları üzerine kurulu üç bölümlük kapanış şarkısı “3 Letters”, albümün en özel kayıtlarından.