09.12.2019
Tanınmış sessiz filmler için caz müzisyenleri tarafından özel olarak hazırlanan yeni müziklerden çarpıcı bir seçki.
Yazı: Cem Kayıran
5-9 Aralık tarihleri arasında gerçekleşen 6. Uluslararası İstanbul Sessiz Sinema Günleri vesilesiyle, sessiz sinema disiplininin müzikle kesiştiği alanları keşfetmeye devam ediyoruz. Özellikle caz müzisyenlerinin yeni seslerle bir kez daha hayat verdiği sessiz filmler, son yıllarda sayısı gittikçe artan özel projelerle farklı ve özel seyir deneyimleri vaat ediyor.
Film müziği hazırlamak, belki de her müzisyenin ya da bestecinin kendine biçtiği önemli meydan okumalardan biri. Üretim sürecini başka bir estetik ile ya da disiplinle birleştirmek, anlatıya göre farklı ses paletlerinin peşine düşmek ya da bir atmosferin yaratılmasına işitsel bir kurguyla eşlik etmek başlı başına tazeleyici bir deneyim. Bu dosyamızda değineceğimiz projeler ise herhangi bir film müziği çalışmasından keskin bir şekilde ayrılan işler. Tanınmış sessiz filmler için caz müzisyenleri tarafından özel olarak hazırlanan yeni müziklerden bahsedeceğiz. Bunlar arasında bir sahnede filmin gösterildiği perdenin önünde canlı performans ile seslendirilen bestelerden bir stüdyoda kaydedilip albüm formatında sunulmuş projeler var.
Dave Douglas – Keystone
ABD’nin serbest caz sahnesinin en üretken müzisyenlerinden biri olan trompetçi Dave Douglas’ın 2005 yılında yayınladığı Keystone albümü, Roscoe ‘Fatty’ Arbuckle’ın sessiz filmlerine eşlik etmek üzere bestelenmiş şarkılardan oluşuyor. Greenleaf Music etiketiyle yayınlanan albüm, parçaların olduğu CD’nin yanı sıra 1916 yılında çekilen Fatty and Mabel Adrift ve albümün ikinci şarkısı “Just Another Murder”ın üzerine kurgulandığı sahnelerden oluşan bir kolajın yer aldığı DVD’yle birlikte satışa çıktı. Tüm kompozisyonları ve prodüksiyonu Dave Douglas’a ait olan albüm, müzisyenin diskografisinin tam 25. uzunçaları.
Alloy Orchestra – Man With The Movie Camera (Live at Third Man Records)
1991’de Massachusetts’te kurulan Alloy Orchestra, buluntu eşyalar, perküsyonlar ve tuşlu çalgılarla klasik dönem sessiz film örneklerine yaptığı harika soundtracklerle tanınıyor. İlk albümü New Music for Silent Films’i 1994’te yayınlayan Alloy Orchestra, grubun kurucu üyelerinden Caleb Sampson’ın ölümünün ardından 1990’ların sonlarında üretimine ara vermişti. Ekibe Mission of Burma grubundan tanıdığımız Roger Miller’ın katılmasıyla bugünkü halini alan ekip, dünyanın dört bir yanında sine-konserler vermeye devam ediyor. Listemizde yer verdiğimiz bu albüm de Jack White’ın meşhur plak şirketi Third Man Records’ın stüdyosunda gerçekleşen bir canlı performans kaydı. Alloy Orchestra, yalnızca plak formatında yayınlanan albümde 1929 yapımı Sovyet filmi Man With The Movie Camera’ya eşlik ediyor.
Marc Ribot – Silent Movies
Çok yönlü müzisyen Marc Ribot’nun 2010 çıkışlı albümü Silent Movies, kimi klasikleşmiş kimi daha yayınlanmamış kimi de tamamen hayal ürünü sessiz filmler için yapılmış 13 solo gitar bestesinden oluşuyor. Albümdeki bazı parçalarda Ribot’a ses tasarımlarıyla Keefus Ciacia da eşlik ediyor. Müzisyenin Silent Movies’deki kompozisyonları başlı başına o kadar duygu yüklü ki eşlikçi bir görsel olmadan bile sinematik bir anlatı gözlerinizde canlanıyor. Albümün ikinci şarkısı “Delancey Waltz”, John Malkovich’in aynı isimli yayınlanmamış kısa filmi için yazılmış. Silent Movies ve yaratım süreci hakkında NPR’a bir röportaj veren Ribot, filmler için müzik yapmanın kendisi için tamamen farklı endişe unsurları getirdiğini ve bunun da yaratıcı anlamda “eğlenceli” olduğunu söylüyor.
Wynton Marsalis – Louis
Listedeki diğer projelerden ayrı bir yerde duran özel bir çalışmaya geldi sıra. Aynı zamanda bir müzisyen olan Dan Pritzker’in yönetmenliğini üstlendiği 2010 yapımı sessiz film Louis, efsanevî müzisyen Louis Armstrong’un çocukluk yıllarından ilham alınarak çekilmiş. Çocuk Louis Armstrong’un ilk kornetini edinme hikâyesini anlatan 90 dakikalık filme Wynton Marsalis’in orijinal besteleri eşlik ediyor. Düzenlemelerini filmdeki sahnelerin üzerine tam olarak oturacak şekilde yapan Marsalis, filmin prömiyer turnesi kapsamında birçok özel salonda Louis eşliğinde canlı performanslar sergiledi. Sepia tonlarıyla klasik döneme bir saygı duruşu olarak kurgulanan filmin müzikleri arasında Marsalis’in orijinal kompozisyonlarının yanı sıra Duke Ellington ve Jelly Roll Morton gibi isimlerin bestelerine yapılmış yeni düzenlemeler de mevcut.
DJ Spooky & Kronos Quartet – Rebirth of a Nation
Amerikan film tarihinin en önemli yapımları arasında gösterilen fakat ırkçılığı normalleştirdiği gerekçesiyle uzun yıllardır pek çok tartışmanın odağında yer alan D.W. Griffith imzalı Birth of a Nation filmi, deneysel hip hop prodüksiyonlarıyla tanınan DJ Spooky’nin sıra dışı projesiyle yeniden hayat buldu. Rebirth of a Nation ismini taşıyan ve 2004’ten bu yana farklı formatlarda sahnelenen proje, DJ Spooky’nin remiks yeteneklerini sessiz film estetiğiyle buluşturuyor. Zaman içinde çok daha geniş çaplı bir proje halini alan ve sahnede DJ Spooky’ye Kronos Quartet’in eşlik ettiği bir kompozisyona evrilen Rebirth of a Nation, dünyanın dört bir yanındaki festivallerdeki sine-konserlerin ardından 2017’de CD/DVD seti olarak yayınlandı.